فصل اول

کلیات پژوهش

مقدمه

ضرورت فناوری برای دستیابی به اهداف سازمانی در عصر اطلاعات غیر قابل انکار است. سازمان‌های مختلف بر مبنای ماهیت خود باید به گونه‌ای از این ابزار کمک گرفته تا بتوانند هر چه سریع تر به اهداف خود دست یابند. از سوی دیگر سرعت تغییر و تحولات، به کار گیری این ابزار را برای ادامه بقای سازمان ها ضروری ساخته است. ورود فناوری اطلاعات به سازمان ها از جمله کتابخانه‌ ها، وجوه مختلف آن ها را تحت تأثیر قرار داده، همچنین تصمیم گیری یکی از حساس ترین وظایف مدیران به شمار می‌آید که از مهمترین عواملی است که موفقیت و شکست سازمان را به دنبال دارد. در این بخش ابتدا انگیزه­ انجام پژوهش و مسأله تحقیق توصیف شده، سپس اهمیت، ارزش و کاربرد نتایج آن بیان و در ادامه اهداف و سؤالات اصلی و فرعی پژوهش مطرح می­ شود. در انتها تعریف‌های اجزاء مسأله پژوهش توضیح و تبیین می­ شود.

۱-۱- شرح و بیان مسأله پژوهشی

یکی از حساس ترین وظایف مدیران که همواره با آن درگیر هستند و در نهایت موفقیت و شکست آتی سازمان و موفقیت مدیریت آن ها را به دنبال خواهد داشت موضوع و مسئله تصمیم گیری است (حمیدی زاده، ۱۳۸۷). عمل تصمیم گیری در اداره امور سازمان ها به قدری مهم است که برخی نویسندگان، سازمان را شبکه تصمیم و مدیریت را مترادف با تصمیم گیری می‌دانند . گرق^[۱] بیان داشته “تصمیم گیری در کانون فرایند مدیریت جای می‌گیرد” (حیدری، ۱۳۷۷).

از انواع مهم تصمیم گیری ها، تصمیم گیری مشارکتی می‌باشد. سعادت (۱۳۷۳) بیان می‌دارد که تصمیم گیری مشارکتی عبارت است از: “تصمیمی که کلیه افراد ذینفع در تصمیم گیری در فرایندهای آن شرکت می‌کنند، به عبارت دیگر منظور از مشارکت سیستم مدیریتی است که در آن اعضاء سازمان در تصمیماتی که اتخاذ می‌شود صاحب نفوذند.”

تحقیقات نشان می‌دهد مشارکت کارکنان در تصمیم گیری مزایای زیادی را به دنبال دارد، که آن مزایا می‌تواند به طور مستقیم یا غیر مستقیم در تحقق اهداف سازمانی مؤثر باشند. برخی از اثراتی که مشارکت کارکنان در تصمیم گیری دارد، به شرح زیر می‌باشد:

• • افزایش میزان تولید؛

• • بهبود کیفیت تولید؛

• • افزایش میزان بهره وری؛

• • ایجاد انضباط در محیط کار؛

• • ایجاد امکان استفاده از تجارب عملی؛

• • افزایش تعهد سازمانی کارکنان؛

• کاهش تضادها و تعارضات بین کارکنان و کارفرمایان، برقراری صلح و آرامش در محیط‌های کاری و بهبود روابط صنعتی و روابط کار (کاظمی، ۱۳۸۸).

مشارکت در تصمیم گیری در یک محیط سازمانی شرایطی را فراهم آورده که موجب دستیابی بیشتر به اهداف سازمان می‌گردد (نوری تاجر، ۱۳۸۶). همچنین تصمیم گیری مشارکتی باعث رضایت شغلی در بین کارکنان شده، در تحقیقی بیان شده که یکی از مقولات مهم در بقاء و کارآمدی سازمان‏ها، تأمین رضایت شغلی کارکنان است (ظهوری، ۱۳۸۷).

فناوری اطلاعات و ارتباطات^[۲] در طول دهه­های گذشته، شیوه ­های برقراری ارتباط و کسب و کار را از بنیان تغییر داده، تحولات چشمگیری در صنعت، کشاورزی، پزشکی، تجارت، مهندسی و دیگر زمینه­ ها پدید آورده و از عوامل عمده در شکل­دهی اقتصاد نوین جهانی بوده ­است (حقایق و همکاران، ١٣٨۷).

در چند دهه اخیر فناوری اطلاعات بر موقعیت و عملکرد بسیاری از جوامع، سازمان ها و افراد اثرات قابل ملاحظه‌ای گذاشته و به موازات پیشرفت‌های شگرفی که در این زمینه به وجود آمده، سرنوشت جوامع، سازمان ها و افراد هر روز بیش از گذشته ‌به این فناوری مدرن گره می‌خورد. رشد و گسترش فناوری‌های اطلاعاتی موجب تغییرات عمده ای در ارتباطات بین اشخاص، شکل گیری ساختار ها و روند اطلاع یابی در افراد جامعه شده است. اهمیت فناوری اطلاعات و اثرات آن برای شرکت ها به طرز چشمگیری افزایش یافته و رشد و توسعه آن احساس می‌شود. به نحو اساسی، فناوری اطلاعات مهمترین عامل افزایش بهره وری و کاهش هزینه ها است.

فناوری اطلاعات موجب تغییر در شیوه کسب و کار شده، به طوری که مدیریت این گونه سازمان ها با مسائل کاملا متفاوت در مقایسه با سازمان‌های عصر صنعتی مواجه شده، در نتیجه نحوه تصمیم گیری، منابع تصمیم، زمان تصمیم گیری و موضوعات مورد تصمیم دگرگون شده و افراد تصمیم گیرنده در هر سطح از سازمان با مسائل خاص خود درگیر می‌باشند (مدهوشی، ۱۳۸۱). فناوری اطلاعات می‌تواند فرایند تصمیم گیری و حتی سبک‌های تصمیم گیری را تغییر دهد. روندهای فناوری اطلاعات زمان مورد نیاز برای کامل کردن هر گام در فرایند تصمیم گیری را کاهش می‌دهد. بدیهی است که در چنین موقعیتی، شناخت تاثیرات فناوری اطلاعات اهمیت فزاینده ای یافته است . با توجه ‌به این واقعیات فناوری اطلاعات از عوامل مهم محیطی به شمار آمده که بر موقعیت، عملکرد و سرنوشت جوامع، سازمان ها و افراد اثرات جدی می‌گذارد.

ضرورت فناوری برای دستیابی به اهداف هر سازمانی در عصر اطلاعات غیر قابل انکار است. سازمان‌های مختلف بر مبنای ماهیت و اهداف خود باید به گونه‌ای از این ابزار کمک گرفته تا بتوانند هر چه سریع تر به اهداف خود دست یابند. از سوی دیگر سرعت تغییر و تحولات، به کار گیری این ابزار را برای ادامه بقای سازمان‌ها ضروری ساخته است. به عبارت دیگر، سازمان‌های امروزی مجبورند که فناوری اطلاعات را به کار گیرند، در غیر این صورت از عرصه فعالیت ها در محیطی که شتاب تغییر و تحولات در آن فزاینده است حذف خواهند شد. ورود فناوری اطلاعات به سازمان ها از جمله کتابخانه‌ها، وجوه مختلف آن ها را تحت تأثیر قرار داده است (بیات، ۱۳۸۱).

همان‌ طور که بیان شد استفاده از فناوری اطلاعات و تصمیم گیری مشارکتی تحقق و دستیابی به اهداف سازمانی را سریع تر و راحت تر می‌کند. اهداف یک کتابخانه و سیستم اطلاع رسانی خوب به صورت زیر بیان شده است (سینق، ۱۳۷۳):

1. 1. سعی می‌کند که همه اطلاعات ممکن را که برای استفاده کننده مورد لزوم است را به دست آورد؛

1. 1. کلیه اطلاعات را به بهترین وجه ممکن آماده سازی و سازماندهی کند، تا استفاده از آن را آسان سازد؛

1. 1. سعی می‌کند که اطلاعات را تحلیل و ترکیب کند؛

1. 1. اطلاعات را برای استفاده مؤثر و در زمان طولانی نگهداری کند؛

1. اطلاعات را به گونه ای اشاعه دهد تا حداکثر دسترسی برای استفاده کننده به وجود آید.

به طور کلی می‌توان اهداف ذکر شده را در بخش‌های مختلف کتابخانه ها تفکیک نمود، که به ترتیب عبارتند از مجموعه سازی، سازماندهی، اداره کتابخانه، حفاظت و نگهداری، و خدمات عمومی.