همدلی و ارتباطات[۵]: همدلی در مفهوم عام یعنی همان گونه که دیگران می‌فهمند ما هم بفهمیم و همان گونه که دیگران حس می‌کنند، ما هم حس کنیم.
انسجام و همبستگی جمعی [۶]: عبارت است از توافق جمعی میان اعضای یک جامعه که حاصل پذیرش و درونی کردن نظام ارزشی در هنجارهای یک جامعه است. انسجام اجتماعی بامعرفت‌هایی چون پایبندی به تعهدات، کمک به هنگام گرفتاری‌ها، شرکت در مراسم و مناسک خانوادگی، احترام کوچک‌ترها به بزرگ‌ترها تبیین می‌شود.
همیاری و مشارکت داوطلبانه[۷]: مشارکت به معنی به کار گرفتن منافع شخصی به منظور سهیم شدن در یک اقدام جمعی است و در مفهوم دیگر داشتن شرکت فعالانه در گروه را می‌رساند و به فعالیتهای اجتماعی انجام‌شده نظم دارد. مشارکت داوطلبانه به خواست فرد انجام می‌شود.
رفتار شهروند سازمانی [۸]: مجموعه‌ای از رفتارهای داوطلبانه و اختیاری که بخشی از وظایف رسمی فرد نیستند، اما بااین‌وجود توسط وی انجام و باعث بهبود مؤثر وظایف و نقشهای سازمان می‌شوند. (اپل بام و همکاران، ۲۰۰۴، ص۱۹).
تعاریف عملیاتی
سرمایه اجتماعی : مراد از سرمایه اجتماعی نمره‌ای است که هر یک از آزمودنی‌ها در پاسخ به پرسشنامه سرمایه اجتماعی کسب می‌کنند.
رفتار شهروندی سازمانی : نمره کسب‌شده توسط هر یک از آزمودنی‌ها در پاسخ به سؤالات پرسشنامه رفتار شهروندی است. روش گردآوری اطلاعات استفاده از پرسشنامه، مصاحبه، اسناد و مدارک و پایان‌نامه‌های موجود خواهد بود.
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه ها
مقدمه
در این فصل مروری بر مبانی نظری موضوع انجام‌شده است. مباحث این فصل در دو بخش ارائه شده است. در بخش اول مبانی نظری سرمایه اجتماعی موردبررسی قرارگرفته است و این مبحث به طور مختصر از دیدگاه فوکویاما، بوردیو، کلمن و یوتنام مرور شده است. سپس به بحث سرمایه اجتماعی در حوزه سازمان و مدیریت پرداخته شده و ابعاد گوناگون سرمایه اجتماعی از دیدگاه اندیشمندان متفاوت مرور شده است. در ادامه الگوهایی برای تبیین مفهوم سرمایه اجتماعی و نقش سرمایه انسانی در سرمایه اجتماعی سازمان (مدرسه) مدنظر قرارگرفته است و سپس به ویژگی‌های سرمایه اجتماعی، راه‌های ایجاد و حفظ آن و مزایا و هزینه های بالقوه آن پرداخته شده است. مبحث شهروندی سازمانی در بخش دوم موردبررسی قرارگرفته است و شرح داده‌شده است. متغیر وابسته رفتار شهروندی سازمان و ابعاد، پیشایندها و پیامدهای آن موردبررسی قرار می‌گیرد در ادامه عوامل مؤثر بر رفتار شهروندی سازمانی مطرح می‌شود و در پایان آثار و پیامدهای رعایت رفتار شهروندی سازمانی در سازمان‌ها موردبررسی قرارگرفته است و از این دیدگاه رابطه آن با سرمایه اجتماعی شرح داده می‌شود. درنهایت چارچوب نظری و مدل مفهومی این پژوهش به صورت نمودار ارائه می‌شود.
سرمایه اجتماعی
اصطلاح سرمایه اجتماعی نخستین بار در اثر کلاسیک جین جاکوبز، “مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی “به‌کاررفته است که در آن او توضیح داده است که شبکه های اجتماعی فشرده در محدوده‌های حومه قدیمی و مختلط شهری، صورتی از سرمایه اجتماعی را تشکیل می‌دهند و در ارتباط با حفظ نظافت، عدم وجود جرم و جنایت خیابانی و دیگر تصمیمات در مورد بهبود کیفیت زندگی، در مقایسه با عوامل نهادهای رسمی مانند نیروی حفاظتی پلیس و نیروهای انتظامی، مسئولیت بیشتری از خود نشان می‌دهند. اگرچه درگذشته اقتصاددانان کلاسیک عوامل شکل‌گیری رشد اقتصادی را در سرمایه فیزیکی و نیروی کار جست‌وجو می‌کردند اما در دهه شصت میلادی نئوکلاسیکهایی چون شولتز و بیکر ایده سرمایه انسانی را که به‌واسطه آن اعضای جامعه از طریق بهره‌گیری از آموزش می‌توانند توانایی خود را تقویت کرده و افزایش توالی را تسهیل کنند، مطرح کردند و از سال ۱۹۸۰ به بعد مفهوم سرمایه اجتماعی توسط افرادی همچون جاکوب، لوری، کلمن، پاتنام و پرتز وارد ادبیات علوم اجتماعی به خصوص جامعه‌شناسی شده و بسط و گسترش می‌یابد.
سرمایه اجتماعی متشکل از دو واژه سرمایه و اجتماعی است که هرکدام بر جنبه خاصی از این مفهوم تأکیددارند. اولی بر ماهیت سرمایه‌ای و مولد بودن و دیگری بر ماهیت غیرشخصی آن، سرمایه اجتماعی به دلیل داشتن ابعاد و مؤلفه‌هایی همچون ایجاد روابط گرم گسترش انسجام و همبستگی، بسط مشارکت اجتماعی، هویت جمعی، همدلی، روحیه جمعی، منافع مشترک، احترام متقابل و… شامل منابعی مثل اطلاعات، اندیشه، فرصت کسب‌وکار، قدرت نفوذ، اعتماد، همکاری و… است. این منابع از درون شبکه های کسب‌وکار در دسترس قرار می‌گیرند (بیکر، واین ۱۳۸۱، صص ۱۵ و ۱۶) سرمایه اجتماعی را به‌سادگی می‌توان به عنوان وجود مجموعه معینی از هنجارها یا ارزش‌های غیررسمی تعریف کرد که اعضای گروهی که همکاری و تعاون میانشان مجاز است، در آن سهیم هستند. هنجارهایی که تولید سرمایه اجتماعی می‌کنند اساساً باید شامل سجایایی از قبیل صداقت، ادای تعهدات و ارتباطات دوجانبه باشد. واضح است که هنجارهایی که تولید سرمایه اجتماعی می‌کنند، تقسیم‌پذیرند. یعنی می‌توانند تنها میان گروه محدودی از مردم همان اجتماع مشترک باشند و نه در میان دیگران، در حالی که سرمایه اجتماعی در همه جوامع وجود دارد اما می‌تواند به طرق مختلف توزیع گردد. بدیهی است که یکی از منابع حائز اهمیت سرمایه اجتماعی در سطح جهان خانواده است اما ساختار خانواده از جامعه‌ای به جامعه دیگر تفاوت می‌کند.
در دو دهه اخیر مفهوم سرمایه اجتماعی در زمینه ها و اشکال گوناگونش به عنوان یکی از کانونی‌ترین مفاهیم، ظهور و بروز یافته است. هرچند شور و شوق زیادی در بین صاحب‌نظران و پژوهشگران مشابه چهارچوب مفهومی و ابزار تحلیلی ایجاد کرد. لیکن نگرش‌ها و انتظارات گوناگونی را نیز دامن زده است. افزایش حجم قابل‌توجه پژوهش‌ها در این حوزه بیانگر اهمیت و جایگاه سرمایه اجتماعی در حیطه‌های متفاوت اجتماعی است.
به‌طورکلی میزان سرمایه اجتماعی در هر گروه یا جامعه‌ای نشان‌دهنده به میزان اعتماد افراد به یکدیگر است. همچنین وجود میزان قابل قبولی از سرمایه اجتماعی موجب تسهیل کنش‌های اجتماعی می‌شود. به‌طوری‌که در مواقع بحرانی می‌توان برای حل مشکلات از سرمایه اجتماعی به عنوان اصلی‌ترین منبع حل مشکلات و اصلاح فرایندهای موجود سود برد. ازاین‌رو شناسایی عوامل مؤثر در تقویت یا تضعیف سرمایه اجتماعی اهمیت بسزایی دارد.
تعدادی از عناصر اصلی که می‌توان سرمایه اجتماعی را با آن مورداندازه‌گیری قرارداد عبارت‌اند از:
