با عنایت به اینکه قراردادهای الکترونیکی در روشها و شیوه های متعدد و مختلفی شکل میگیرد ارزش و اعتبار این اسناد حائز اهمیت فراوان میباشد. فصل دوم تحقیق به بررسی رسمیسازی اسناد الکترونیکی که از اهمیت فراوانی برخوردار است اختصاص داده شده است و در دو مبحث تنظیم گردیده است که در مبحث اول از این فصل طی چندین گفتار و بند به کلیاتی راجع به گواهی الکترونیکی، مراکز صدور گواهی و سیستم ایالت متحده امریکا و اتحادیه اروپا راجع به گواهی الکترونیکی مورد بررسی قرار گرفته است تا معیارهای گوناگون ارائه شده توسط هر یک از آن ها تعیین گردد و در صورت اقتضا برای حقوق جمهوری اسلامی ایران تجویز گردد. در بررسی مراکز صدور گواهی الکترونیکی به مباحث اقتدار این ادارات و میزان اعتبار گواهی که آن ها صادر میکنند، و شرایط ابطال و لغو گواهی مورد بررسی قرار میگیرند تا علاوه بر آشنایی با مراکز صدور گواهی در این کشورها به منظور الگوگیری از آن ها در زمینه رفع نواقص زمینههای لازم فراهم آید. و در مبحث دوم به سیستم کشور ایران راجع به گواهی الکترونیکی و مراکز صدور گواهی پرداخته شده است که به سه دسته از مراکز صدور گواهی الکترونیکی ریشه، مراکز صدور گواهی الکترونیکی میانی و دفاتر ثبت نام تقسیم میشوند.
فصل سوم به ارتباط بین علامت تجاری و امضای الکترونیکی اختصاص دارد که در مبحث اول مفهوم علامت تجاری، خصوصیات علامت تجاری، آثار ثبت و حقوق دارنده علامت تجاری مورد بررسی قرار گرفته است و در مبحث دوم به خصوصیات امضای الکترونیکی و وجوه تشابه و تمایز بین امضای الکترونیکی و علامت تجاری بررسی شده است. پس از پایان متن اصلی پایاننامه، به ترتیب نتایج، پیشنهادات، فهرست منابع و مأخذ مورد استفاده و چکیده مطالب به زبان انگلیسی آورده شده است.
فصل اول:
مفاهیم و کلیات
قبل از ورود به بحث لازم است مفاهیم، خصوصیات و ویژگیهای اسناد تبیین گردد. عناصر اصلی اسناد الکترونیکی همانند اسناد مکتوب شامل متن و امضاء میباشند که در اسناد الکترونیکی به جای کلمه متن از دادهپیام استفاده میشود. یکی از چالشهای مهم در اسناد الکترونیکی، بحث اعتبار این اسناد میباشد که باید به تفصیل مورد بررسی قرار گیرد. از این رو این فصل طی دو مبحث تنظیم گردیده است. در مبحث نخست که خود مشتمل بر دو گفتار و چندین بند میباشد که مفاهیم سند، سند رسمی، سند عادی و اعتبار آن ها و سایر مفاهیم مورد نیاز تبیین میشود. در مبحث دوم نیز که مشتمل بر دو گفتار میباشد که مباحث اسناد الکترونیکی شامل دادهپیام و امضای الکترونیکی، ویژگیهای امضای الکترونیکی و اعتبار اسناد الکترونیکی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
مبحث اول: مفهوم شناسی و شرایط اسناد مکتوب
در مورد اسناد الکترونیکی و امضای الکترونیکی که جزء لاینفک اسناد الکترونیکی میباشد تعاریف متعددی وجود دارد. که باید ابتدا مفهوم سند و اعتبار آن ها را در اسناد مکتوب تبیین گردد. از مهمترین مباحث مقدماتی، تنقیح این مطلب است که چه فرقی بین اسناد عادی و اسناد رسمی وجود دارد و دارای چه ویژگیها و امتیازاتی میباشند. بنابرین، در گفتار اول این مبحث مفاهیم سند، از نظر لغوی و فقهی و تعریف اسناد عادی و رسمی و تفاوت آن ها بحث گردیده است و در گفتار دوم اعتبار اسناد مکتوب(عادی و رسمی)مورد بحث و بررسی قرار میگیرد.
گفتار اول: اسناد مکتوب و شرایط آن
الف: معنای لغوی سند
سند از نظر لغوی به معنای تکیهگاه میباشد.
منظور از سند در اصطلاح علم حقوق، سند کتبی[۱] میباشد که وفق ماده ۱۲۸۴ (ق.م)«به معنای هر نوشتهای است که در مقام دعوا یا دفاع قابل استناد باشد» این ماده معنای خاص سند را بیان میکند و معنای عام سند همان دلیل و مدرک است. مثلا”وقتی گفته میشود«تو چه سندی داری» یعنی چه دلیلی داری.[۲]
طبق این ماده، سند همیشه برای اثبات ادعا یا دفاع از دعوای مطروحه مورد استفاده قرار میگیرد. در حالی که، گاهی اوقات سند در خارج از دادگاه نیز مورد استفاده و استناد قرار میگیرد. به عنوان مثال، برای انتقال ملک به نام دیگری در دفترخانه نیاز به ارائه سند مالکیت و اصل شناسنامه طرفین میباشد تا مالکیت انتقال دهنده و هویت طرفین معامله و اهلیت آن ها بر سردفتر اسناد رسمی محرز شود.[۳]
همچنین طبق تعریف این ماده سند دارای دو شرط اساسی است. اول اینکه به صورت نوشته باشد و دوم در مقام دعوی قابل استناد باشد. با وجود قید نوشته برای سند که دلالت بر کتبی بودن آن میکند آنگاه تمام دلایلی که به صورت مکتوب در نیامده است از تعریف خارج میشود.
برخی معتقدند که سند عبارت است از هر نوشتهای که نتیجتا” و مدلولا” مثبت حق و یا مسقط آن باشد. مثل اوراق مربوط به عقود و ایقاعات و قراردادهایی که مخالف قانون نبوده و موجب حق گردد.[۴]
ماده ۱۳ کنوانسیون وین مقرر میدارد:«وصف نوشته از نظر مقررات این کنوانسیون، تلگرام و تلکس را شامل میشود».[۵]ماده ۱۳ این کنوانسیون قبل از اینکه انعقاد قرارداد با بهره گرفتن از رایانه مطرح باشد، تدوین گردیده است.
سند به طور معمول برای اثبات اعمال حقوقی به کار میرود و بندرت در وقایع حقوقی استفاده میشود.[۶]
بنابرین آنچه سندیت سند را محرز میکند و باعث میشود تا عنوان سند به آن صدق کند دو امر است اول قابلیت استناد است که صراحتا” در این تعریف نیز آمده است و دومین امر که از تعریف سند به طور غیر مستقیم استنباط میشود، حاصل فعل و تراوش اندیشه انسان بودن سند است.
نوشته اعم از سند است و سند در لغت یعنی هر چیزی که به آن اعتماد کنند.[۷]
مقصود از نوشته خط یا علامتی است که بر روی کاغذ یا چیز دیگری رسم شده و حاکی از بیان مطلبی باشد.[۸]
از این رو، در تعریف، لفظ نوشته خصوصیتی ندارد و به اطلاق خود شامل هر گونه نوشته فارغ از محل نوشتن و یا شکل نوشتن و یا حتی وسیله نوشتن میباشد.