1. 1. ارزش‌ها ی اقتصادی

1. 1. 1. ارزش های حقوقی ،که قانون مشخص کننده ی آن ها ست و در جهت قواعدی هستند که برای سازمان دادن و کنترل روابط میان انسنان ها نهادینه شده و پذیرفته شده اند.

      

   

1. 1. ارزش های اخلاقی که مربوط به علم اخلاق در سطح شخصی و اجتماعی هستند .

1. 1. ارزش های سیاسی که با خدمت به جامعه به منظور تامین رفاه مادی و شیوه های تحقق این هدف در ارتباطند .

1. ارزش‌های فرهنگی، یعنی تمامی ارزش هایی که ارزش گذاری بر انسان ها را از دیدگاه فرهنگی تحقق می بخشند . این ارزش ها با انواع شکل های حیات انسانی ، از جهات گوناگون اعم از ادبی، علمی، فنی و هنری ارتباط می‌یابند.

‌بنابرین‏ زمانی که گفته می شود واقعیتی حائز ارزش است ،به طور پذیرفته شده است که هدفی مطلوب را تحقیق می بخشد . اندیشدن در باب ارزش ، به معنای اندیشیه در باب آن چیز است که مطلوب شناخته می شود ؛ خواه در سرنوشت جامعه ، خواه در سرنوشت فردی ،و این به نوعی علم اخلاق یا دانشی است که موضوع ان ،ارزیابی یا قضاوت و در نتیجه تمیز خوب از یکدیگر است (ساروخانی، ۱۳۷۰ ،ص ۴۴۵)

در یک تقسیم بندی دیگر (روکیچ) ارزش ها را به دو دسته کلی ارزش

ها ابزاری^[۲۵] و ارزش های غایی^[۲۶] تقسیم نموده است . وی ارزش هایی را که به شیوه های رفتاری اشاره دارند ، ارزش های ابزاری و ان ارزش هایی را که بر حالت های غایی تأکید می ورزند ، ارزش های غایی می نامد . وی ارزش های غایی را نیز به دو دسته تقسیم می‌کند الف)ارزش هایی که بر بعد فردی تمرکز دارند (مانند رستگاری ، یا انسجام درونی)، ب) ارزش هایی که بر بعد اجتماعی دلالت دارند (مانند صلح جهانی و دوستی واقعی در بین مردم ) مشابه همین تقسیم بندی ‌در مورد ارزش ها ابزاری نیز اعمال شده است : الف) ارزش هایی که بر شایستگی ها و ویژگی ها خاص فردی تمرکز دارند (مانند منطقی بودن) ، ب) ارزش هایی که بر بعد اخلاقی تأکید می‌کنند (مانند امانت داری ) به نظر (روکیچ ) ارزش های کلی و پذیرفته شده توسط یک فرد در چارچوبی کلی که همان باور ها کلی است ، نظم می‌یابند چارچوبی که با تعامل و ارتباط میان عناصر ش توصیف شده ،در رویکرد ها و ارزش های ابزاری و غایی جلوه می‌یابد و به کمک آن می توان اهمیتی نسبی هر یک از عناصر باور های کلی و میزان اهمیت سلسه مراتبی آن ها را ترسیم کرد .

«روکیج» بر اساس تقسیم بندی ارزش ها به ارزش های غایی و ابزاری، به سی وسشش گونه ی ارزشی انتخاب شد نهایی ، در بردارنده جامعیتی منطقی است که مهمترین ارزش های انسانی را شامل می شود (شوارتز،۱۹۹۲) اما وی در تجزیه و تحلیل نهایی ‌به این نتیجه رسید که غیر محتمل است که بتوان سی و شش گونه ی ارزشی را به طور کارا به تعداد عامل های کمتری کاهش داد . با این حال این گونه های ارزشی را رها نکرد و به تمیز بین ارزش ها فردی – اجتماعی و ارزش‌ها اخلاقی -شایستگی ادامه داد.(شوارتز، ۱۹۹۲)

جدول ۲-۲ مقیاس ارزش های غایی و ابزاری نظریه روکیچ

«شوارتز» نظریه ساختار چرخشی ارزش های خود را در سال ۱۹۹۰ معرفی کرد . نقطه ی شروع کار وی پیمایش ارزشی «روکیچ » و تقسیم بندی او از ارزش ها بود . کاری که او انجام داد تصفیه و اصلاح ۳۶ ارزش غایی و ابزاری «روکیچ » و افزایش آن به ۵۷ ارزش غایی و ابزاری مشتمل بر ۳۰ ارزش غایی و ۲۷ ارزش ابزاری بود . ارزش های غایی و ابزاری «شوارتز» به شرح زیر است :

جدول ۲-۳ : فهرست ارزش ها شوارتز

دکتر علی قائمی در مقالش تحت عنوان (تربیت و ارزش) انواع ارزش ها ‌به این صورت بیان می‌کند:

1. 1. ارزش مشروط و مقید ، و آن ارزشی که در برآورنده حاجتی شخصی است . گاهی وجود یک قرص سر درد برای یک مبتلا و یا چوبی از کربیت برای روشن کردن یک اجاق ، آن هم در بیابان ارزشمند است.

1. 1. ارزش مطلق ، و ان ارزشی است که مذهب مورد اعتقاد ما بران صحه می‌گذارد : مثل نماز ،جهاد و …

1. 1. ارزش غیر دینی و آن چیزی است که مردم ان را بای خود ارزش دانسته اند ، مثل ارزش طبقه ای ، و عنوانی و ..

1. 1. ارزش ثابت ارزشی است که همه گاه در جامعه انسانی به حساب می‌آید و گذشت زمان در ان اثری نمی بخشد مثل ارزش زهد ، تقوا ، انسانیت و …

1. 1. ارزش متغیر ، و ان ارزشی است که بر اساس زمان عوض می شود مثل ارزش های کودکی ، نوجوانی و میانسالی و …

1. ارزش های جهانی که در همه جای جهان از آن ها به نیکی یاد می شود مثل عدالت ،آزادی، صداقت،صلح و….

۷-ارزش ها منطقه ای و ملی ، مانند چیز هایی که در جامعه ای ارزش به حساب می ایند دیگر ممکن است ارزش محسوب نگردند مانند ستر و پوشش (قائمی ،۱۳۸۱ ،ص ۳۰)

۲-۲-۷- ویژگی ارزش ها

ارزش ها چند ویژگی عمده دارند که مهم ترین آن ها از این قرارند:

1. 1. از جنس امور ذهنی و معرفتی هستند ، اگر چه تجلی و اثار عینی دارند .

1. 1. ضرورت قطعی هستند .

1. 1. درون ارزش ها، بین ارزش ها و سایر عناصر فرهنگ و نظام اجتماعی ،ارتباط سلسه مراتبی و ساختاری وجود دارد

1. تعلق ارزشی تنها یک مقدار مطلق ندارد ،بلکه دارای درجات متفاوت است .این ویژگی ، موجب سلسه مراتب تعلق به یک ارزش نزد افرا د گوناگون و سلسله مراتب ارزشی نزد یک فرد و یا یک گروه (درمیان ارزش های متعدد) می شود .

به لحاظ درجه ی اهمیت موضوع ، جنس موضوع ، سطح منبع ، الهام بخشی ، دایره ی شمول موضوعی و سطح پذیرش ،ارزش انواع گوناگون دارند(طالبی، ۱۳۸۱)

۲-۲-۸- دامنه ارزش

ارزش هایی که سرمایه گذاری لازم را می طلبند و باید مد نظر دولت ها و ملت ها باشند بسیارند که از ان جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود.(قائمی ۱۳۸۱ص۶۴۵):

1. 1. ارزش های فردی چون رشد ، قدرتمندی ، عفت ، تقوا ، زهد ، صبر و تحمل ، کمال جویی ، مهارت ، هدفداری، عزت نفس ، اعتماد به نفس ، مدیریت برخورد، عظمت روحی ، والا نگری و غنا دورن

1. 1. ارزش های اخلاقی چون پاکدامنی ، عفو ،عبور کریمانه، گذشت و نادیده گرفتن ، اصالت شرف ، توبه و بازگشت از خطا ،جوانمردی ،استقامت، وفاداری ،و رعایت حق.

1. 1. ارزش های اجتماعی چون تساوی در انسانیت ،صفا و صمیمیت، انس با مردم، امر به معروف؛ نهی از منکر، عدالت اجتماعی،صله ی رحم ، ترمیم دل های شکسته ، مسئولیت ، ظلم زدایی، قداست خانواده ، انسان سازی، خیر اندیشی ، مصلحت خواهی ،ایثار، نقد پذیری ، دوستداری هم نوع و …

1. 1. ارزش های اقتصادی چون کار ، تولید سالم ، مصرف معقول ، قرض ، انفاق ، صدقات ، تعاون ، احداث عام المنفعه ، ایجاد کار برای بیکاران ، سیر کردن گرسنگان و …

1. 1. ارزش های فرهنگی مانند دانایی ، هنر احیاگران ، بیان زنده ،حفظ شعائر ،بصیرت داری ، حق دوستی ، ارزیابی ، اندیشه ، خردورزی در امور ، رسم های ارزنده چون مهمان نوازی و …

1. 1. ارزش ها سیاسی چون آزادی ، استقلال ، دفاع ، قانون مداری ، صدق اجرا ، جهاد ، شهادت ، تحزب الهی ، قیام علیه ستم ، مبارزه برای هدف اندیشیده ، تلاش برای پایداری حکومت حق ، مقاومت و …