اهمیت و ضرورت حوزه های یادگیری
-
-
- حوزه تفکر و حکمت: تأکید بر تفکر و تعقل از دو جهت اهمیت دارد ۱- تقویت این توانایی، باورها،دانش و عملکرد انسان را تحت تأثیر قرار داده و زمینه تعالی او را فراهم میسازد. ۲- به یکپارچه سازی برنامه های درسی مجزا کمک میکند(برنامه درسی ملی،ص۸۲). براین اساس تفکر و حکمت جهت پرورش تفکر و اندیشه ورزی به عنوان یک حوزه یادگیری مطرح گردیده است.
-
-
- قرآن و معارف اسلامی: در کشوری که اکثریت مردم آن مسلمان هستند و حکومت آن جمهوری اسلامی است پرداختن به تربیت دینی و آموزه های دین اسلام از اهداف آموزش و پرورش آن کشور محسوب می شود که لازم است به صورت دقیق و علمی به این رسالت مهم بپردازد. در برنامه درسی ملی(۱۳۹۰،ص۸۴) راجع به ضرورت و کارکرد حوزه یادگیری قرآن و معارف اسلامی آآاااااآمده است: « مهم ترین هدف تشکیل نظام اسلامی به طور اعم و نظام آموزشی به طور اخص تربیت دینی – به معنای گسترده- است. دین مقدس اسلام برنامه جامع تربیتی انسان برای عبودیت و تقرب الهی است تعمیق معرفت و ایمان متربیان به اعتقادات ، اخلاق و احکام الهی که همان معرفت و ایمان به دین اسلام است مهم ترین رسالت تعلیم و تربیت در نظام اسلامی است. حوزه یادگیری قرآن و معارف اسلامی بستری برای تقویت اندیشه، ایمان و عمل دینی و برنامهریزی برای دستیابی به معرفت نسبت به برنامه جامع تربیتی انسان است تا به متربیان میزانی از آگاهی درباره اسلام را بدهد که بتوانند بر اساس آن زندگی فردی و اجتماعی خود را با محوریت بندگی خدا سامان بدهند.»
- زبان و ادبیات فارسی: این حوزه شامل دو بخش زبان و ادبیات فارسی است زبان فرایندی است که از درک و دریافت سخن آغاز می شود و به تولید کلام معنادار می انجامد و ادبیات تولیدی مرکب و چد سطحی است که واج، واژه، معنا و نحوه سطح و جنبه هنری را نیز شامل می شود. کارکرد هنری زبان در قالب ادبیات ظاهر می شود(برنامه درسی ملی،۱۳۹۰،ص۹۰).
زبان کارکردهای متعددی داشته که برقراری ارتباط با دیگران و تبادل افکار از بارزترین آن ها است(مفیدی و سبزه،۱۳۸۷) و چون برقراری تعامل با دیگران و تبادل اندیشه ها و افکار از نیازهای اساسی محسوب می شود زبان آموزی از حوزه های اصلی برنامه های درسی دوره ابتدایی کشورهای مختلف محسوب می شود و به لحاظ اهمیت آن در برخی کشورها علاوه بر زبان رسمی آن کشور زبان دوم نیز در دوره ابتدایی تدریس میگردد. از این رو در برنامه درسی ابتدایی ایران زبان و ادبیات فارسی یکی از حوزه های اصلی یادگیری میباشد و آموزش آن علاوه بر کارکردهای مختلف زبان برای افراد، به عنوان رمز هویت ملی و سبب پیوستگی و وحدت همه اقوام ایرانی و همچنین ارتباط دهنده گذشته، حال و آینده مطمح نظر میباشد(همان منبع،ص۹۰). از طرف دیگر تأثیر آن در یادگیری سایر دروس بر اهمیت آن افزوده است.(راهنمای برنامه درسی فارسی،۱۳۸۶).
- علوم انسانی و مطالعات اجتماعی: یکی از ساحت های وجودی انسان ساحت اجتماعی است و انسانها موجودات اجتماعی هستند که نمی توانند برای مدت طولانی تنها زندگی کنند(فوشی[۳۵]،۱۹۷۴،ص۷) و چگونگی ارتباط با دیگران و محیط زیست دو تصمیم اساسی است که انسان در طی زندگی خود با آن مواجه است(قضاوی و دیگران،۱۳۸۹،ص۱۴۲). این ارتباط با دیگران بر همان ساحت اجتماعی تأکید داشته که انجام بهینه این ارتباط مستلزم تربیت مطلوب اجتماعی است.
اجتماعی کردن صحیح کودکان و آموزش مهارتهای لازم به آنان همواره یکی از اهداف عالی نظام تعلیم و تربیت به شمار میآید زیرا رشد و اعتلای اجتماعی در سایه اجتماعی شدن به دست میآید و موجب سازگاری و ایجاد ارتباط سالم و صحیح کودکان و نوجوانان با اطرافیان می شود و از این رهگذر آنان خواهند توانست تواناییهای بالقوه خود را شکوفا کنند(دهقانی،۱۳۸۸،ص۱۲۳). لذا برای پرداختن به تربیت اجتماعی در دوره ابتدایی درس مطالعات اجتماعی به عنوان یکی از حوزه های یادگیری میباشد که از پایه سوم ارائه می شود و قبل از این پایه به صورت تلفیقی با سایر دروس از قبیل فارسی مورد توجه قرار میگیرد.
قلمرو این حوزه شامل درک موقعیت و ابعاد آن در بعد زمان (گذشته، حال، آینده)، مکان (خانه، محله، شهر، کشور، زمین، کیهان)، عوامل طبیعی(محیط طبیعی، محیط زیست) ، عوامل اجتماعی( ساختارها و نهادهای اجتماعی، هنجارها، رفتارها و روابط انسانی، قراردادها) و تعامل آن ها؛ آمایش سرزمین؛ درک چگونگی حاکمیت سنتهای الهی بر زندگی انسان در طول تاریخ ، و کسب مهارتهای اجتماعی(مهارت در فعالیتهای گروهی، توسعه روابط انسانی -بردباری، وفاق و همدلی ومسالمت جویی، نوع دوستی و …- رعایت حقوق و انجام تکالیف) و اقتصادی( داد وستد، تولید، توزیع، مصرف) به عنوان یک عضو مسئول جامعه ایران اسلامی میباشد(برنامه درسی ملی،۱۳۹۰،ص۱۰۳).
-
- ریاضیات:حساب کردن مهارتی است که بارها در کنار خواندن و نوشتن به عنوان مهارت ضروری در تاریخ آموزش و پرورش مطرح بوده و میباشد به عبارت دیگر خواندن، نوشتن و حساب کردن به عنوان مهارتهای R3 همواره در اهداف دوره ابتدایی گنجانده شده است و اغلب برنامه های درسی دوره ابتدایی شامل تدریس خواندن، نوشتن و حساب کردن میباشد(ریچاردز[۳۶]،۲۰۰۳،ص۶۳). بنابرین ریاضیات مدرسه ای از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است به طور که حتی می توان ادعا کرد آموزش ریاضی همزاد آموزش رسمی است(هاوسون و ویلسون،۱۹۸۷،به نقل از خاکباز و موسی پور،۱۳۸۷،ص۴۵) از این رو ریاضیات به عنوان یکی از حوزه های اصلی یادگیری در دوره ابتدایی مطرح است.
-
- علوم تجربی: بخشی از دانش امروز بشر که حاصل مطالعه و جست و جوی او در جهت شناخت جهان مادی و نظام و قوانین آن است علوم تجربی نام دارد درس علوم تجربی که یکی از حوزه های اصلی یادگیری در دوره ابتدایی است از یکسو درصدد اقناع و به کارگیری نیروی خدادادی کنجکاوی کودکان بوده و از سوی دیگر در پی آماده نمودن فرد برای زندگی در دنیای فردا که دنیای علم و فناوری است میباشد(خلاصه راهنمای برنامه درسی علوم تجربی،بدون ت). علاوه براین اهداف زیر را می توان برای آموزش علوم برشمرد:
-
- درک این نکته که تحقق بیش تر اهداف برنامه های توسعه کشور مبتنی بر استفاده وسیع و جامع از علوم و فناوری است.
-
- دانستن و کشف روش های مطالعه و کاوشگری دانشمندان
-
- ارج گذاری به رضایت و خشنودی حاصل از کشف پدیده ها و کار راهه های پیشرفته در علوم و نتایج آن ها در زندگی
- دانستن سهم مشارکت علوم در تصمیم گیری های مربوط به توسعه ملی و منطقه ای، سهم مشارکت علوم در بهسازی بهداشت و سلامت جسمی، ارتقا جایگاه کشور در بین سایر کشورها(تقی پور ظهیر،۱۳۸۸،ص۱۴۵).
بنابرین علوم یکی از دروس اصلی و مهم دوره ابتدایی میباشد که به صورت بین رشته ای یعنی با ترکیبی از فیزیک،شیمی، زیست شناسی، زمین شناسی و بهداشت و محیط زیست در شش پایه دوره ابتدایی ارائه میگردد.