ه) خانواده سیستم های رفتاری: این الگوها بر پذیرش انسان به عنوان سیستم های مقابله پیام با رفتارهای خود، تصحیح و تغییر دهنده ی رفتار ناشی از اطلاعات دریافتی از نحوه ی عملکرد است. این خانواده شامل الگوهای تسلط یاب، آموزش مستقیم، شبیه سازی، یادگیری اجتماعی، و آموزش تقویت مدار (شرطی سازی) است (به نقل از گنجی و همکاران، ۱۳۹۱، ص ۹۵ و ۹۶).
۲-۲-۱۰ روش آموزش مبتنی بر مشارکت گروهی:
آموزش مبتنی بر مشارکت گروهی روشی است که بر یادگیری از طریق کار با یکدیگر تأکید دارد. این رویکرد بر جایگزین کردن آنچه یادگیرندگان میتوانند برای ابداع و مدیریت یادگیری از طریق مشارکت با دیگران انجام دهند، به جای آن چه که مربی یا سخنران انجام میدهد، تأکید دارد (اینگلتون[۲۲] و همکاران، ۲۰۰۵). اصطلاح «آموزش مبتنی بر مشارکت گروهی» به یک شیوه ی آموزشی اشاره دارد که یادگیرندگان در سطوح مختلف اجرا در گروههای کوچک در جهت یک هدف مشترک با یکدیگر کار میکنند. یادگیرندگان به همان اندازه که مسئول یادگیری خودشان هستند، مسئول یادگیری دیگران نیز هستند. بنابرین موفقیت یک یادگیرنده به دیگر یادگیرندگان کمک میکند تا موفق بشوند (گخال[۲۳]، ۱۹۹۵).
۲-۲-۱۱ مفهوم یادگیری مشارکتی و ضرورت کاربرد آن:
از میان الگوهای بسیار گوناگون تدریس می توان به یادگیری مشارکتی اشاره کرد. این الگو از نظر ساختاری زیر مجموعه خانواده الگوهای اجتماعی و برای آموزش همکاری است. ساز و کار این الگو به سبب وجود عوامل بارز و مؤثری چون روابط مثبت میان اعضا، همکاری در گروههای یادگیری، مسئولیت پذیری فردی و پیامدهای رضایت بخش گروهی، موجب دستاوردهای مثبت و شاخص در آموزش و پرورش دانش آموزان شده است. یادگیری مشارکتی با ایجاد شرایط مناسب برای آموختن راهبُردهای یادگیری، به انتقال یادگیری از طریق گروه به فرد، و کنش متقابل میان فراگیران با سطوح توانایی علمی ناهمگن در کلاس کمک میکند (بهرنگی و آقایاری، ۱۳۸۳).
به بیان مؤلفان کتاب الگوهای تدریس:
«هنگام کار کردن با یکدیگر انرژی جمعی به وجود می آوریم که آن را جمع افزایی مینامند. الگوهای اجتماعی تدریس برای این به وجود آمده اند که دانش آموزان با ایجاد جمع های یادگیری بتوانند از مزیت این پدیده برخوردار شوند. در اصل «مدیریت کلاس درس» موضوع توسعه روابط مبتنی بر همیاری در کلاس درس است» (جویس و دیگران، ۱۳۸۴).
یادگیری مشارکتی یک رویکرد آموزشی به یاددهی و یادگیری است که گروههای یادگیرندگان را در کار با یکدیگر، برای حل یک مسأله، تکمیل یک وظیفه، یا تولید یک محصول درگیر میکند. یادگیری مشارکتی بر این عقیده استوار است که یادگیری ذاتاً یک عمل اجتماعی است که شرکت کنندگان در آن با یکدیگر صحبت میکنند و از طریق صحبت کردن یادگیری اتفاق می افتد. به گفته ی سرینیوس[۲۴] یادگیری مشارکتی، آموزشی است که یادگیرندگان را در کار در گروهها، جهت تحقق بخشیدن به یک هدف مشترک، تحت شرایطی که شامل عناصر زیر است درگیر میکند:
-
- وابستگی مثبت: اعضاء تیم مجبورند در دستیابی به هدف به یکدیگر تکیه کنند. اگر هر یک از اعضای تیم در انجام بخش مربوط به خود شکست بخورد هر کدام از اعضاء از پیامدهای آن رنج خواهد برد.
-
- مسئولیت فردی: همه ی یادگیرندگان در گروه مسئول انجام دادن سهم خود از کار و تسلط بر همه مواد آموزشی که باید یاد گرفته شوند، هستند.
-
- تعامل ارتقاء دهنده: اگر چه برخی از گروههای کاری ممکن است تقسیم شوند و هر کس به صورت انفرادی کار کند، اما برخی باید به صورت تعاملی کار کنند، با اعضای گروهی که هر یک به یکدیگر بازخورد میدهند، با نتیجه گیری و دلایل یکدیگر چالش دارند، و شاید مهم تر از همه، به یکدیگر یاد میدهند و یکدیگر را در یادگیری تشویق میکنند.
-
- استفاده مناسب از مهارت های مشارکتی: یادگیرندگان تشویق میشوند، و به توسعه و تمرین مهارت های اعتمادسازی، راهبری، تصمیم گیری، ارتباط، و مدیریت تعارض و اختلاف کمک میکنند.
- فرایند گروهی: اعضای تیم اهداف گروه را تعیین میکنند، و متناوباً اینکه تا چه اندازه به عنوان یک تیم خوب کار کردهاند را ارزیابی میکنند و تغییراتی را که باید برای مؤثرتر بودن در آینده در کارکردشان بدهند تشخیص میدهند (دانشور، ۱۳۸۹).
۲-۲-۱۲ انواع تکنیک های یادگیری مشارکتی:
اسلاوین در سال ۱۹۹۱ در خصوص تکنیک های یادگیری مشارکتی از طریق آموختن با هم بیان میدارد که در جمع بندی از پژوهش های انجام شده در زمینه ی یادگیری مشارکتی، هشت شیوه یادگیری مشارکتی مطرح است که در تازه ترین پژوهش ها به کار گرفته شده و اثربخشی خود را در دستاوردها نشان داده و مورد تأیید قرار گرفته اند:
گروههای پیشرفت تیمی دانش آموزان[۲۵] در این شیوه دانش آموزان به گروه هایی که از ۴ تا ۵ نفر تشکیل می شود، تقسیم میشوند. در این گروهها دانش آموزان از لحاظ جنسیت، نژاد، زمینههای خانوادگی و فرهنگی و تجربیات قبلی و … متفاوت هستند. معلم ابتدا درس را ارائه میکند و بعد دانش آموزان در گروه ها به بررسی و مطالعه پیرامون موضوع می پردازند. در پایان دانش آموزان در آزمون های انفرادی شرکت نموده و سپس نمره های آزمون دانش آموزان با میانگین نمره های گذشته آن ها مقایسه می شود و نمره نهایی بر اساس پیشرفت آن نسبت به عملکردهای گذشته آن ها تعیین می شود. سپس نمره های فوق جمع بندی شده و نمره نهایی گروه را تشکیل میدهند. گروه هایی که تا سطح خاصی از معیارهای پیشرفت تعیین شده ارتقا یابند، به دریافت پاداش یا گواهینامه و … نائل میآیند. همه فرایند فوق، از زمان ارائه درس توسط معلم تا کارهای گروهی و شرکت در آزمون، معمولاً در سه الی پنج جلسه درس انجام می شود (فضلی خانی، ۱۳۸۱).
روش مسابقه تیمی یا رقابت و مسابقه تیمی[۲۶]: در این روش، روش تدریس معلم و کار گروهی کاملاً شبیه روش قبلی است، ولی تفاوت آن ها در این است که دانش آموزان به جای شرکت در آزمون در مسابقات هفتگی شرکت میکنند. در این مسابقات دانش آموزان هر تیم، به منظور کسب امتیاز برای تیم خود، با دانش آموزان تیم های دیگر که دارای سوابق تحصیلی مشابه هستند، در گروههای سه نفره به رقابت می پردازند. به منظور عادلانه بودن رقابت ها، ترکیب گروههای سه نفره ای که در مقابل یکدیگر قرار می گیرند، به تناوب تغییر میکند. نمره هایی که هر برنده برای تیم خود کسب میکند، بدون توجه به سطحی که در آن به رقابت پرداخته است، محاسبه می شود.
یادگیری انفرادی یا یاری گرفتن از تیم[۲۷]: در این روش نیز تیم های چهار نفره از دانش آموزان که در سطوح کارایی متفاوت هستند، تشکیل می شود و به تیم هایی که عملکرد مطلوب داشته باشند، گواهینامه اعطا می شود. با این حال تفاوت هایی میان این روش با روش های قبلی به چشم میخورد. برای نمونه در دو روش پیشین، آموزش دانش آموزان به صورت جمعی و یکسان ارائه می شود، ولی در این روش، یادگیری مشارکتی با آموزش فردی در می آمیزد. به علاوه دو روش قبلی برای تدریس بسیاری از موضوع ها و در اغلب پایه ها مناسب هستند (شکاری، ۱۳۹۱).
۲-۲-۱۳ الگوی دریافت مفهوم: (تعریف و روش اجرا)